Publicatie onderzoeksrapport: FASE-noodhulp laagdrempelig opgezet, maar diverse tekortkomingen geconstateerd
De Algemene Rekenkamer heeft haar rapport over de FASE-noodhulp gepubliceerd. De FASE-noodhulp is een uitkering aan burgers die inkomsten hebben verloren als gevolg van de coronacrisis. In 2020 is ruim Afl. 42,8 miljoen uitgekeerd aan FASE-noodhulp. Het onderzoek is een doelmatig- en doeltreffendheidsonderzoek naar het eerste half jaar dat FASE werd verstrekt, namelijk de periode maart tot en met augustus 2020. Onderzocht is of het Kabinet voldoende heeft gedaan om te zorgen dat de uitkering op een efficiënte wijze terecht kwam bij diegenen voor wie de uitkering was bedoeld. Met het onderzoek wil de Algemene Rekenkamer lessen trekken voor mogelijke toekomstige soortgelijke situaties.
Vertraging in publicatie
Het onderzoeksrapport FASE-noodhulp was eind november 2021 gereed en klaar voor publicatie. Helaas was het niet mogelijk het rapport eerder te publiceren wegens de onvoltalligheid van het College van de Algemene Rekenkamer. Het niet tijdig kunnen publiceren van haar onderzoeksrapport is een ernstige verstoring in het functioneren van de Algemene Rekenkamer en in de ondersteuning die zij de Staten in diens controlerende taak kan aanbieden. Per 13 april 2022 is het College voltallig en is het definitief rapport op 28 april 2022 vastgesteld.
Conclusies van het onderzoek
De Algemene Rekenkamer concludeert, voor wat de doeltreffendheid betreft, dat het Kabinet veel inspanningen heeft verricht om de FASE-noodhulp onder de aandacht te brengen van burgers. Ook het indienen van een aanvraag is laagdrempelig georganiseerd. Door ruimhartig en op een toegankelijke wijze FASE te verstrekken, is een belangrijke bijdrage geleverd aan het voorkomen van ernstige armoede.
De toekenning van FASE kent echter diverse tekortkomingen. Zo zijn er te weinig waarborgen dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Zorgelijk is verder dat burgers, die FASE-aanvragen en de uitkering niet ontvangen, hier geen formeel bezwaar tegen kunnen maken. Dit is een inbreuk op de rechtszekerheid van burgers. Er zijn daarnaast onvoldoende waarborgen om misbruik tegen te gaan of om te zorgen dat burgers niet meer ontvangen dan aanvankelijk de bedoeling was. Hierdoor is in onvoldoende mate gewaarborgd dat publieke middelen zuinig worden uitgegeven.
FASE-noodhulp was een nieuwe uitkering, die heel snel is opgezet, onder niet gebruikelijke omstandigheden. In de eerste maanden werden diverse knelpunten zichtbaar, zoals een tekort aan regulering op de arbeidsmarkt. Dat FASE in het begin niet vlekkeloos is verlopen, is dan ook begrijpelijk. Onbegrijpelijk is het, dat de minister van Sociale Zaken en Arbeid (regeerperiode 2017-2021), tot op de dag van vandaag, geen wettelijk kader voor FASE heeft laten vaststellen, waardoor de wettelijke grondslag voor de toekenning hiervan aan de burger ontbreekt. Reeds daarom ontbreken de nodige handvaten voor de gelijke beoordeling van de aanvragen en voor het verstrekken van de nodige rechtszekerheid aan de burger. De Algemene Rekenkamer kwalificeert de FASE-uitkeringen wegens het ontbreken van het wettelijk kader, als onrechtmatig. De wet die de nooduitkering regelt zou idealiter vooraf, althans zo vroeg mogelijk in de crisisperiode, moeten zijn vastgesteld.
Aanbevelingen Algemene Rekenkamer
De Algemene Rekenkamer heeft een aantal aanbevelingen geformuleerd die gelden voor alle ministers. Zo wordt aanbevolen om te zorgen voor een uniforme wijze van gegevensregistratie, waarbij de noodzakelijke uitwisseling en afstemming van informatie tussen overheidsorganen tot de mogelijkheden behoort. Ook beveelt de Algemene Rekenkamer aan om rekening te houden met de inzet van voldoende menskracht vanuit verschillende expertises, om checks & balances van het begin af aan optimaal te hanteren gedurende een soortgelijk project. Het is belangrijk dat er een goede vastlegging bestaat zodat controle, weliswaar achteraf, zeker mogelijk is. Specifieke aanbevelingen die gericht zijn aan de minister belast met Sociale Zaken, waar van toepassing de minister belast met Arbeid en de minister belast met Financiën, richten zich op de vaststelling van het wettelijk kader voor FASE en om te voorkomen dat in toekomstige (nood)situaties een raamwerk voorzien van een duidelijk doel en voorwaarden, uitblijft. Ook wordt aanbevolen om gebruik te maken van de ruime hoeveelheid aan informatie die de crisis heeft opgeleverd en ervoor te zorgen dat maatregelen worden genomen om knelpunten op de arbeidsmarkt en de naleving van bestaande wet- en regelgeving aan te pakken. Het is belangrijk dat er een goede samenwerking tussen overheidsinstanties bestaat zodat er gericht en efficiënt kan worden opgetreden.
Reactie ministers
De minister die verantwoordelijk was voor de introductie en uitvoering van FASE heeft zijn bestuurlijke reactie gegeven op het rapport. De minister geeft voor belangrijke geconstateerde tekortkomingen steeds dezelfde redenen op: de noodhulp is tot stand gekomen onder hoge tijdsdruk, de overheid was niet voorbereid en het proces was dynamisch. De minister gaat niet in op de acties die hij op basis van de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer zal ondernemen. Er worden ook geen toezeggingen gedaan over hoe het Land de benoemde knelpunten gaat verhelpen, zodat deze in de toekomst beter voorbereid is op een soortgelijke situatie.
Boodschap Algemene Rekenkamer
De Algemene Rekenkamer wenst het volgende mee te geven. Minimaal anderhalf jaar lang is sprake van een situatie waarin miljoenen florins zijn uitgekeerd, terwijl een wettelijke basis hiervoor ontbreekt. Dit is uiterst zorgelijk. Crisistijden brengen grotere risico’s met zich mee voor fouten, fraude en corruptie. In dit geval waren meerdere ministeries betrokken bij het uitkeren van FASE. Bij deze ministeries, en ook bij de Staten, is een veel hogere alertheid geboden voor de zorgvuldige besteding van publiek geld en het borgen van elementaire beginselen van behoorlijk bestuur. Alleen dan kan vermeden worden dat deze situatie zich in de toekomst herhaalt.
Scroll To Top
